Աստղագետի գաղտնի զենքը․ բացահայտիր տիեզերքը Go to համակարգի միջոցով

Ձեզանից շատերը միգուցե 21-րդ դարը չեն պատկերացնում առանց նավիգացիոն (նավարկման) հավելվածների։ Դրանք հավանաբար օգնել են Ձեզ չմոլորվել օտար քաղաքներում, զբոսաշրջության ժամանակ գտնել տեսարժան վայրեր և եկեք ընդունենք, որ չափազանց հեշտացրել են մեր բոլորի կյանքը։ Իսկ ինչպե՞ս չմոլորվել գիշերային երկքնում և բացահայտել տիեզերքն իր ամբողջ գեղեցկությամբ։

Տեխնոլոգիական առաջընթացը առավել քան երբևէ հեշտացրել է տիեզերական ճանապարհորդությունը հատկապես սկսնակների համար: Go To համակարգերը՝ իրենց շարժիչային մասով և երկնային օբյեկտների հսկայածավալ տվյալների բազաներով, հեղափոխել են սիրողական աստղագիտությունը՝ պարզեցնելով աստղեր, մոլորակներ, գալակտիկաներ և այլ գրավիչ թիրախներ գտնելու գործընթացը:

Go To աստղադիտակները և նրանց տեսակները

Go To համակարգերը համակարգչայնացված աստղադիտակների տեսակներ են, որոնք ավտոմատ կերպով ուղղվում են դեպի ցանկալի երկնային օբյեկտը և հետևում նրան գիշերային երկնքում։ Մեծածավալ տվյալների բազաների և շարժիչների շնորհիվ Go To համակարգերը ապահովում են բարձր ճշգրտություն, խնայում են ջանք և էներգիա։ Այն անգնահատելի է հատկապես դժվար որոնվող օբյետկեր որսալիս, երբ անհրաժեշտ է ապահովել մեծ ճշգրտություն։ Բացի այդ այս համակարգերը մեծ կիրառություն ունեն աստղալուսանկարչության մեջ, որտեղ հաճախ անհրաժեշտ է լինում հետևել օբյեկտին։

Ըստ տեղակայման տիպի Go To համակարգերը լինում են երկու տեսակի՝ ազիմուտային և հասարակածային։

Կարմիրով նշված են դիտակի հնարավոր շարժման ուղղությունները, կապույտտով՝ Երկրի բևեռային առանցքը։

1. Ազիմուտային (Alt-azimuth): Դեպի նշանակետը ուղղվում է աստղադիտակին համապատասխան ազիմուտային և բարձրության անկյուն տալով։ Այսինքն տեղաշարժը կատարվում է հորիզոնական և ուղղաձիգ առանցքներով։
2. Հասարակածային (equatorial)։ Այս դեպքում համակարգը պտտվում է Երկրի պտտման (բևեռային) և նրան ուղղահայաց առանցքով։ Այսինքն՝ Երկրի պտույտը կոմպենսացնել կարելի է միայն մեկ (բևեռային) առանցքով շարժվելով, ի տարբերություն Ազիմուտային տեղակայման։

Իսկ ինչո՞ւ է անհրաժեշտ հետևել երկնային օբյեկտներին և նրանց պահել տեսադաշտի կենտրոնում

1. Երկրի սեփական առանցքի շուրջ պտույտով պայմանավորված, Երկրից դիտողի համար երկնային օբյեկտները ստատիկ նույն տեղում չեն մնում և անհրաժեշտ է դիտակը համապատասխան ուղղությամբ պտտելով՝ կոմպենսացնել Երկրի պտույտը։ Այս խնդիրը լուծում են Go To համակարգչայնացված աստղադիտակները։
2. Շատ երկնային օբյեկտներ ուսումնասիրելիս, աստղագետներին անհրաժեշտ են հետևել դրանց ավելի երկար։ Հետևելով օբյեկտներին՝ կարելի է առավել մեծաքանակ տվյալներ հավաքել դրանց մասին և ավելի ճշգրիտ նկարագրել։
3. Եվ իհարկե երկնային օբյեկտներին հետևելու տեխնիկաները աստղալուսանկարչության անբաժան մասն են, որոնց մասին կանդարառնանք մի փոքր անց ։)

Ինչպես են աշխատում Go to համակարգերը

Այս համակարգերը բաղկացած են շարժիչային մասից (motor mount), կառավարման վահանակից և օբյեկտների տվյալների բազաներից, որոնք միասին աշխատելով հեշտացնում են կողմնորոշումը գիշերային երկնքում։

Համակարգի հիմքում շարժիչային մասն է (motor mount): Այս մասը ծառայում է որպես հարթակ աստղադիտակի համար և հնարավորություն է տալիս այն ճշգրիտ կերպով տեղաշարժել, ինչպես հորիզոնական, այնպես էլ ուղղահայաց հարթություններում:

Շարժիչները աշխատում են ավտոմատ՝ օգտագործողի մուտքագրած տվյալների հիման վրա։

Go To համակարգերը նաև հիմնված են տվյալների հսկայական բազայի վրա, որը պարունակում է տեղեկատվություն հազարավոր երկնային օբյեկտների (ներառյալ աստղերի, մոլորակների, գալակտիկաների, միգամածությունների) մասին: Այս տվյալների շտեմարանները նախապես ներբեռնված են լինում Go To համակարգում։

Go To համակարգն օգտագործելու համար այն նախ պետք է իմանա դիտորդի ճշգրիտ գտնվելու վայրը Երկրի վրա: Սա կարելի է պարզել GPS-ի միջոցով: Այս տեղեկատվությունը էական նշանակություն ունի համակարգը ճշգրիտ կարգավորելու և այն ցանկալի երկնային օբյեկտներին ուղղելու համար, չէ՞ որ գիշերային երկինքը տարբեր է աշխարհի տարբեր մասերում ապրողների համար։

Նախնական կողմնորոշման համար ընտրվում է մեկ կամ մի քանի պայծառ աստղ և աստղադիտակը ուղղվում դեպի դրանց՝ առաջնորդվելով համակարգի կողմից տրված հրահանգներով։ Համակարգը վերլուծում է այս աստղերի դիրքերը և համեմատում դրանք իր ներքին տվյալների բազայի հետ՝ թույլ տալով հաշվարկել ճշգրիտ պտտման համար անհրաժեշտ պարամետրերը:

Երբ Go To համակարգը կողմնորոշված է, այն դառնում է գիշերային երկնքում օբյեկտներ որոնելու հզոր գործիք: Աստղագետները կարող են համակարգ մուտքագրել ցանկալի երկնային օբյեկտի անվանումը կամ կատալոգի համարը, և այն ավտոմատ կերպով կուղղի աստղադիտակը դեպի այդ թիրախը և կհետևի նրան:

Նախնական կարգավորումներ և կողմնորոշում (Set up and alignment)

Պատշաճ նախնական կարգավորումն ու կողմնորոշումը չափազանց կարևոր են Go To համակարգի առավելագույն ճշգրտության ու արդյունավետության համար: Այս գործընթացը կատարելու համար պահպանեք քայլերի հետևյալ հաջորդականությունը։

Քայլ 1․ Ընտրեք կայուն վայր։ Գտեք ամուր և հարթ մակերես ձեր աստղադիտակի տեղադրման համար: Կայունությունը կարևոր է նվազագույն տատանումներից խուսափելու համար, որոնք կարող են ազդել պատկերի որակի վրա:

Քայլ 2․ Հավաքեք աստղադիտակը։ Զգուշորեն հավաքեք ձեր աստղադիտակը արտադրողի ցուցումների համաձայն: Համոզվեք, որ բոլոր բաղադրիչները՝ ներառյալ ամրակը, եռոտանին և օպտիկական խողովակը ապահով կերպով միացված են:

Քայլ 3․ Միացրեք սնուցման աղբյուրին։ Օգտագործվող համակարգերի մեծ մասը շահագործման համար պահանջում է էներգիայի աղբյուր: Միացրեք էլեկտրամատակարարումը կամ տեղադրեք անհրաժեշտ մարտկոցները համակարգում: Համոզվեք, որ մարտկոցը բավականաչափ լիցքավորված է ձեր կողմից նախապես որոշված օբյեկտները դիտելու համար։ Այս կետը չափազանց մեծ նշանակություն ունի աստղալուսանկարիչների համար։

Քայլ 4․ Մուտքագրեք ժամը և ձեր գտնվելու վայրի կոորդինատները։ Go to համակարգ մուտքագրեք տվյալ պահի ճշգրիտ ժամը, ամսաթիվը և ձեր գտնվելու վայրի կոորդինատները: Օգտագործեք համակարգի վահանակը՝ ձեր աշխարհագրական կոորդինատները և ժամային գոտին մուտքագրելու համար: Որոշ համակարգեր օգտագործում են GPS՝ ձեր գտնվելու վայրն ավտոմատ կերպով որոշելու համար:

Քայլ 5․ Ընտրեք կողմնորոշման մեթոդ։ Go To համակարգերն առաջարկում են կողմնորոշման տարբեր մեթոդներ, օրինակ՝ մեկ, երկու կամ երեք աստղերով կողմնորոշում: Սկսնակներին խորհուրդ են տալիս սկզբնական շրջանում համակարգը կողմնորոշել 2 կամ 3 աստղով։

Քայլ 6․ Ընտրեք կողմնորոշման աստղերը։ Go To համակարգը կհուշի ձեզ ընտրել կողմնորոշիչ աստղերը: Սրանք վառ աստղեր են, որոնք տեսանելի են գիշերային երկնքում և հեշտությամբ կարելի է տարբերակել: Համակարգը կարող է տրամադրել առաջարկվող աստղերի ցանկ, կամ կարող եք ձեռքով ընտրել աստղերը՝ ելնելով նրանց կոորդինատներից կամ անուններից:

Քայլ 7․ Կողմորոշիչ աստղերը բերեք կենտրոն։ Օգտագործելով ուղղորդող ձեռքի կարգավորիչը, շարժեք աստղադիտակը, որպեսզի յուրաքանչյուր կողմնորոշիչ աստղ գտնվի տեսադաշտի կենտրոնում:

Քայլ 8․ Հաստատեք կողմնորոշումը։ Նախորդ քայլը կատարելուց հետո Go To համակարգը կհաշվարկի և կճշտի իր ներքին հավասարեցման պարամետրերը: Այն կարող է ցուցադրել հաստատման հաղորդագրություն:

Քայլ 9․ Կողմնորոշման փորձարկում։ Կողմնորոշման գործընթացի ավարտից հետո ընտրեք հայտնի օբյեկտ, օրինակ՝ պայծառ աստղ կամ մոլորակ, որպեսզի ստուգեք համակարգի աշխատանքի ճշգրտությունը: Go To համակարգը պետք է ինքնուրույն ճշգրիտ ուղղի աստղադիտակը դեպի ընտրված օբյեկտը: Եթե ճշգրտումներ են անհրաժեշտ, դիմեք համակարգի հրահանգներին կամ ինքներդ մի փոքր ճշգրտումներ կատարեք կողմնորոշման մեջ:

Սկսիր օբյեկտների որսը գիշերային երկնքում

  Այժմ, երբ բոլոր կարգավորումները արված են, կարող եք սկսել Ձեր հետաքրքիր ճանապարհորդությունը գիշերային երկնքում: Ահա մի քանի խորհուրդներ և առաջարկություններ՝ համակարգի պոտենցիալն ամբողջությամբ իրացնելու և առավելագույն օգուտ քաղելու համար:

1. Երկնային Դիտարկվող օբյեկտների ընտրություն: Go To համակարգերն առաջարկում են հսկայական տվյալների բազաներ, որոնք պարունակում են հազարավոր երկնային օբյեկտներ: Ուսումնասիրությունը սկսեք հայտնի թիրախներից, ինչպիսիք են մոլորակները, Լուսինը, աստղային կլաստերները և պայծառ միգամածությունները: Այս օբյեկտները սովորաբար հեշտ է գտնել, նույնիսկ անզեն աչքով: Այս տեսանկյունից մոլորակները բավականին համապատասխան թիրախներ են սկսնակների համար։
2. Շարունակեք հայտնաբերել պայծառ աստղերը: Շարունակեք ձեր դիտարկումները երկնքում վառ աստղերով: Go To համակարգերը հեշտությամբ կարող են գտնել այս աստղերը: Պայծառ աստղերը նաև ծառայում են որպես կողմնորոշիչներ այլ օբյեկտներ գտնելու համար:
3. Խորը տիեզերական օբյեկտներ (Deep Sky): Հասանք ամենսպասված պահերից մեկին՝ խորը տիեզերական օբյեկտներ: Go To համակարգերը անգնահատելի են երկնքի խորքում գտնվող օբյեկտներ որսալու համար, ինչպիսիք են գալակտիկաները, միգամածությունները և աստղային կուտակումները (Օրիոնի միգամածություն (M42), Անդրոմեդայի գալակտիկան (M31), Բազումք աստղակույտ (M45) և այլն):
4. Աստղագիտական հավելվածների օգտագործում: Այս դեպքում ևս կարող եք օգտագործել աստղագիտական հավելվածներ, ինչպիսիք են Stellarium, Star Walks: Այս գործիքները կարող են լրացուցիչ տեղեկություններ տրամադրել օբյեկտների մասին, ցույց տալ իրական ժամանակում (real time) աստղային քարտեզներ և օգնել ձեզ պլանավորել դիտումները: 
5. Պահիր քո անհատական գրանցամատյանը: Հրաշալի գաղափար է դիտողական մատյան պահելը, որտեղ կարող եք գրել ձեր դիտարկումները, ներառյալ տեսած երկնային օբյեկտները, տպավորությունները և ուշագրավ մանրամասները: Սա շատ արժեքավոր տեղեկություն է, ձեր առաջընթացը գրանցելու համար:
6. Լուսանկարի՛ր: Go To համակարգերը ինտենսիվորեն օգտագործվում են աստղալուսանկարչության մեջ։ Աստղալուսանկարչության մեջ հաճախ անհրաժեշտ է լինում օբյեկտին ճշգրտորեն հետեւելը: Go-to համակարգերն այս առումով անփոխարինելի ուղեկից են աստղալուսանկարիչների համար: 
7. Կիսվեք փորձով: Աստղագիտությունը համայնքային և կրթական զբաղմունք է: Բարեբախտաբար Հայաստանում ևս ձևավորվում է սիրող աստղագետների համայնք: Ցանկացած սիրող աստղագետի փորձ կարևոր է համայնքի զարգացման համար: Իսկ ձեր լուսանկարներով Instagram-ում կիսվելուց մի մոռացեք նշել նաև մեզ՝ @space_shop42 ։
   

Go-To համակարգերը աստղալուսանկարչության համար 

Աստղալուսանկարչության ժամանակ, խորը երնկային օբյեկտներ լուսանկարելիս, հաճախ անհրաժեշտ է օգտագործել երկար պահաժամ (long exposure): Պարզ ասած, անհրաժեշտ է մի քանի րոպե առանց տատանումների և մեծ ճշգրտությամբ հետևել օբյեկտին՝ ողջ ընթացքում լուսանկարելով նրան։

Խորը երկնային օբյեկտներ լուսանկարելուց առավել հարմար է օգտագործել հասարակածային տեղակայման Go To դիտակներ, որոնցով օբյեկտին կարելի է հետևել միայն մեկ (բևեռային) առանցքը ղեկավարող շարժիչով։

Այս խնդրի հետ կապված, քննարկենք մի հետաքրքիր ֆենոմեն։ Ենթադրենք դիտում ենք կիսալուսնին: Այն ծագում է արևելքից, և նրա տերմինատորը (երկնային օբյեկտի լուսավոր և մութ մասերը բաժանող գիծը) ուղղահայաց չէ։ Քիչ անց երբ այն հասնի հարավ, տերմինատորը ուղղահայաց կլինի։ Իսկ մայր մտնելիս, երբ Լուսինը հասնի հորիզոնի արևմտյան մասին, տերմինատորը կրկին կընդունի որոշակի անկյուն հորիզոնի նկատմամբ, սակայն այս անգամ հակառակ ուղղությամբ։ Այս երևույթը կոչվում է տեսադաշտի պտտում (field rotation):

Ազիմուտային տեղակայման դիտակը շարժվում է միայն հորիզոնական և ուղղահայաց ուղություններով: Հետևաբար նրա վրա տեղադրված տեսախցիկը չի փոխի հորիզոնի նկատմամբ անկյունը։ Եվ եթե երեք լուսանկար անենք արևելքում, հարավում և հյուսիսում, կստանանք նույն օբյեկտի պատկերը տարբեր անկյունների տակ։ Խորը տիեզերական օբյեկտները, որոնք ունեն թույլ պայծառություն, պահանջում են երկար պահաժամ։ Ազիմուտային տեղակայման դեպքում պարզապես անհար կլինի նման օբյետկների պարզ պատկեր ստանալը։

Ովքեր շատ փորձ չունեն լուսանկարչության մեջ բերենք հետևյալ օրինակը։ Ժամանակակից բոլոր սմարթֆոնները գիշերային ռեժիմում աշխատելիս պատկերը նկարում են մի քանի վայրկանում (պահաժամ)։ Պատկերացրեք ինչպիսի պատկեր կստացվի, եթե առարկան, որը նկարում եք, պտտվի նկարահանման ընթացքում։

Այնուամենայնիվ ազիմուտային Go To համակարգերը կարող են օգտագործվել մոլորակներ լուսանկարահանելու համար։ Քանի որ դրանք պայծառ օբյեկտներ են և չեն պահանջում երկար պահաժամ, սովորաբար լուսանկարվում է վիդեո, որի մշակումից հետո ստացվում է բարձր լուծողունակությամբ ֆոտոն։

Սահմանափակումներ և նկատառումներ

Թեև Go To համակարգերն առաջարկում են բազմաթիվ առավելություններ, կարևոր է տեղյակ լինել դրանց սահմանափակումների մասին և ուշադրություն դարձնել որոշ հիմնական կետերի վրա՝ ապահովելու հաջող աստղադիտումը: 

1. Կախվածություն արտաքին սնուցման աղբյուրից: Go-to համակարգերի շարժիչային ամրակի և էլեկտրոնիկայի աշխատանքի համար անհրաժեշտ է սնուցման աղբյուր: Սա նշանակում է, որ դուք պետք է համապատասխան կերպով պլանավորեք ձեր դիտումները: Համոզվեք, որ ունեք լիցքավորված մարտկոցներ կամ կայուն էներգիայի մատակարարում, երբ դուրս եք գալիս գիշերային աստղադիտման: Նաև Էլեկտրաէներգիայի պահուստային աղբյուր ունենալը խելամիտ միջոց է, որպեսզի ձեր դիտումն անսպասելիորեն չընդհատվի:
2. Հնարավոր ճշտության խնդիրները։ Սխալ սկզբնական դասավորվածությունը կամ չնախատեսված մեխանիկական խնդիրները կարող են հանգեցնել աստղադիտակի տեսադաշտում ճշգրիտ չհայտնվող օբյեկտների: Սխալների պարբերական ուղղումը, պարբերական վերադասավորումը և կանոնավոր սպասարկումը կարող են օգնել մեղմել այս խնդիրները և բարելավել ճշգրտությունը ժամանակի ընթացքում:
3. Ամեն դեպքում, աստղադիտակից օգտվելիս սկզբում ամեն ինչ արեք ինքնուրույն: Որքան էլ որ հարմար են go to համակարգերը, գիշերային երկնքում նավարկելու համար, բացառապես դրանց վրա հենվելու արդյունքում չեք կարող զարգացնել գիշերային երկնքում կողմնորոշվելու ձեր ունակությունները: Գիշերային երկնքի մասին առավել խորը պատկերացում կազմելու համար, առավել նպատակահարմար է օբյեկտների որսը կատարել ինքնուրույն: Հիշեք, որ այս համակարգերը միայն պետք է լրացնեն ձեր հմտություններն, այլ ոչ թե փոխարինեն Ձեզ՝ որպես սիրող աստղագետի:
4. Տեխնիկական սպասարկում և խնամք: Ճիշտ սպասարկումը կարևոր նշանակություն ունի համակարգի օպտիմալ շահագործման համար: Պարբերաբար մաքրեք աստղադիտակի օպտիկան, ամրացման բաղադրիչները և ձեռքի կարգավորիչը՝ փոշու և աղբի կուտակումը կանխելու համար: Պահպանման ընթացքում համակարգը պաշտպանված պահեք խոնավությունից և ծայրահեղ բարձր կամ ցածր ջերմաստիճանից: Պարբերաբար ստուգեք տվյալների թարմացումները և տեղադրեք դրանք արտադրողի կողմից առաջարկված կարգով:

Վերջաբանի փոխարեն կամ Ինչպես ընտրել Go To աստղադիտակ

Go To համակարգերը հեղափոխել են գիշերային երկնքում օբյեկտներ որոնելու գործընթացը։ Նրանք դարձել են սիրողական աստղագետների և աստղալուսանկարիչների անբաժան ուղեկիցը։ Վերջում մի քանի խորհուրդ ինչպես, կողմնորոշվել, թե որ Go To համակարգն է առավել համապատասխան քեզ։

1. Ընտրել համապատասխան տեղակայումը (Mount)։ Խորը տիեզերական օբյեկտներ լուսանկարելու համար միանշանակ՝ Հասարակածային, մնացած դեպքերում կարելի է ընտրել նաև Ազիմուտային համակարգ։
2. Հստակեցնել բյուջեն։ Go To֊ներ կարելի է ձեռք բերել բավականին լայն գնային սահմաններում։ Այնուամենայնիվ հաշվի առ, որ լավ օպտիկան և դիտակից օգտվելու լավ փորձառությունը գումար արժեն։
3. Դիմիր մասնագետի օգնությանը։ SpaceShop42-ը տրամադրում է անվճար խորհրդատվություն աստղադիտակների հետ կապված ցանկացած հարցում։ Կարող եք ինչպե՛ս նամակ ուղարկել մեր սոցցանցերի էջերին, այնպես էլ զանգահարել մեզ։

Facebook: https://www.facebook.com/spaceshop42

Հեռ․։՝ +374 41240420

Իսկ վերջում մնում է ավելացնել մի բան։ Մոտեցրու քեզ տիեզերքը։ Դիտե՛ք, բացահայտե՛ք, կիսվե՛ք: Մաղթում ենք անամպ աստղադիտում:

#սովորիր_աստղադիտակների_մասին